Nietolerancja histaminy - dieta antyhistaminowa i suplementacja

Czym jest histamina?

Histamina to biogenna amina, powstająca z histydyny – aminokwasu będącego podstawowym składnikiem białek, powszechnie występującego zarówno w świecie zwierzęcym, jak i roślinnym. Histamina do organizmu trafia więc z pożywienia, ale jest również naturalnie w nim wytwarzana.

Histamina choć może kojarzyć się źle, to pełni w naszym organizmie wiele kluczowych funkcji i jest niezbędna do jego prawidłowego funkcjonowania. Najczęściej kojarzy nam się ona z alergią - i bardzo dobrze, ponieważ histamina bierze udział w odpowiedzi zapalnej i alergicznej. Dodatkowo pełni rolę neurotransmitera wpływając na układ krwionośny, hormonalny i mięśniowy, a także wpływa na sen i stymuluje produkcję kwasu solnego w żołądku - składnika niezbędnego do prawidłowego trawienia oraz ochrony przed patogenami.

Histamina jest w organizmie rozkładana za pomocą dwóch enzymów, dzięki czemu u zdrowych ludzi jej poziom jest odpowiedni. W największym stopniu za jej rozkład odpowiada enzym diaminooksydaza, czyli tak zwany DAO. Enzym N- metylotransferaza histaminy (inaczej HMNT) rozkłada znacznie mniejsze ilości histaminy w naszym organizmie.

Problem z tolerancją histaminy pojawia się dopiero wtedy, gdy u niektórych osób dochodzi do zaburzeń w jej metabolizmie, a to z kolei prowadzi do nadmiernego gromadzenia się tej substancji w organizmie i wystąpienia nieodpowiednich, pseudoalergicznych reakcji. Dlaczego pseudoalergicznych? Ponieważ mimo, że objawy łudząco przypominają alergię, to nie są wynikiem odpowiedzi układu odpornościowego, tylko właśnie zbyt dużego poziomu histaminy w organizmie.

Na czym polega nietolerancja histaminy (HIT)?

Do najbardziej charakterystycznych objawów nietolerancji histaminy należą:

• bóle głowy

• bóle brzucha, wzdęcia, biegunki

• nudności

• kołatanie serca

• duszności i zawroty głowy

• utrzymujący się bez powodu wodnisty katar

• częste kichanie

• swędzenie i zaczerwienienie skóry, różne wykwity, plamy

• pokrzywka, zmiany skórne, trądzik

Nietolerancja histaminy jest bardzo rzadko uwarunkowana genetycznie, a najczęstszą przyczyną nietolerancji histaminy jest niedobór enzymu DAO, który odpowiada za rozkład histaminy w organizmie. Kiedy aktywność DAO jest zbyt niska, histamina gromadzi się w organizmie, wywołując objawy nietolerancji. Niedobór tego enzymu może wynikać z różnych przyczyn, a nietolerancja jest całkowicie wyleczalna jeżeli nie jest genetyczna. Do najczęstszych przyczyn wystąpienia nietolerancji histaminy należą:

• choroby przewodu pokarmowego - np. celiakia lub choroba Leśniowskiego-Crohna

• niedobory żywieniowe - szczególnie cynku, miedzi oraz witaminy B6 i B12, które są niezbędne do syntezy DAO

• zaburzenia mikroflory jelitowej - w przypadku zaburzeń bakteryjnych czy grzybiczych jak SIBO, Helicobacter Pylori lub przerost Candidy może dochodzić do upośledzenia aktywności DAO

• niektóre leki - np. przeciwdepresyjne, przeciwbólowe, przeciwhistaminowe lub leki na nadciśnienie, zwłaszcza długotrwale stosowane

Diagnostyka nietolerancji histaminy

Pomimo tego, że istnieje możliwość przeprowadzenia testów w celu zmierzenia poziomu DAO, wciąż nie ma jednego, w pełni wiarygodnego testu, który pozwalałby jednoznacznie stwierdzić nietolerancję histaminy. Do potwierdzenia nietolerancji histaminy najczęściej stosuje się oznaczenie enzymu DAO w surowicy lub poziomu histaminy we krwi, jednak te badania mogą jedynie dawać pewne wskazówki, a diagnoza powinna opierać się przede wszystkim na objawach klinicznych i historii pacjenta oraz wykluczeniu współistnienia chorób mogących dawać podobne objawy.

Mimo, że genetyczna nietolerancja histaminy występuje bardzo rzadko, to można w tym kierunku wykonać także badanie genu DAO, odpowiadającego za rozkład histaminy.

Jeśli zauważasz u siebie wymienione wcześniej objawy typowe dla nietolerancji histaminy, warto prowadzić dzienniczek żywieniowy, w którym zapiszesz wszystkie spożywane produkty i reakcje organizmu na nie. Prowadzenie dzienniczka pomoże określić, które pokarmy wywołują nasilenie objawów, a szczególną uwagę należy zwrócić na pokarmy o wysokiej zawartości histaminy wymienione w kolejnym rozdziale.

Dieta antyhistaminowa

Histaminy nie da się całkowicie wykluczyć z diety. Dieta antyhistaminowa polega na ograniczeniu produktów zawierających największe ilości histaminy, a jej celem jest jedynie złagodzenie objawów u osoby jej nietolerującej. Dieta antyhistaminowa nie powinna trwać zbyt długo, ponieważ przez ograniczenie dużej ilości produktów może prowadzić do niedoborów pokarmowych, a dodatkowo po wprowadzeniu po długim czasie ponownie produktów bogatych w histaminę do diety, reakcja na nie może być pogorszona. Najlepiej aby dieta ta trwała 4-6 tygodni, po czym produkty zawierające histaminę należy zacząć ponownie do jadłospisu wprowadzać.

Do produktów, które zawierają największe ilości histaminy i należy ograniczyć należą:

• alkohol - każdy, a szczególnie wino

• tłuste ryby, jak łosoś, pstrąg, makrela

• wędzone mięso i ryby

• fermentowane produkty mleczne, kiszonki, kombucha

• sery dojrzewające i pleśniowe, takie jak camembert, lazur, parmezan, grana padano, a w większej ilości też sery żółte

• orzechy i sezam w dużej ilości

• pieczywo na drożdżach

• wędliny dojrzewające

• banany, cytrusy, awokado, winogrona

• suszone owoce

• produkty przetworzone i puszkowane, konserwy

• pomidory surowe i przetwory pomidorowe

• kakao, czekolada

Wymienione produkty charakteryzują się największą zawartością histaminy, ale jej ilość w danym produkcie zależy także od innych czynników o których warto jest pamiętać. Zawartość histaminy będzie najniższa w produktach świeżych i nieprzetworzonych, natomiast produkty, które są przetworzone, zawierają duże ilości substancji dodatkowych, są długo przechowywane, dojrzewają lub fermentują, zwykle zawierają więcej histaminy. Ilość histaminy w produkcie może zmniejszyć także gotowanie w wodzie.

Jeżeli objawy są bardzo uciążliwe można dodatkowo zastosować enzym DAO w tabletkach, ale jest to tylko działanie objawowe, a wykluczenie produktów zawierających duże ilości histaminy z diety jest najczęściej w zupełności wystarczające.

Suplementacja

Kwercytyna ma działanie antyalergiczne, antyhistaminowe i przeciwzapalne. Suplementacja kwercytyną bardzo dobrze sprawdzi się więc w nietolerancji histaminy, a dodatkowo pewne ilości kwercytyny warto dostarczać z pożywienia. Znajdziemy ją w produktach takich jak jabłka, czosnek, jarmuż czy żurawina.

Witaminy z grupy B, miedź i cynk są kolejnym bardzo ważnym elementem leczenia w nietolerancji histaminy, ponieważ biorą one udział w wytwarzaniu DAO. Wprowadzenie ich suplementacji może znacząco poprawić reakcję organizmu na histaminę.

Dodatkowo warto jest także wprowadzić probiotykoterapię. Probiotyki, czyli żywe mikroorganizmy, mogą pomóc w przywróceniu prawidłowej mikroflory jelitowej, co wspiera naturalne mechanizmy rozkładu histaminy. Probiotyk powinien być indywidualnie dopasowany do potrzeb danej osoby, najlepiej przez lekarza.

Podsumowanie

Nietolerancja histaminy choć uciążliwa to jest stanem, który może być całkowicie wyleczalny, jeśli odpowiednio zidentyfikujemy przyczynę i podejmiemy odpowiednie kroki. Prowadzenie dzienniczka żywieniowego, konsultacja z lekarzem oraz odpowiednia suplementacja to kluczowe kroki w diagnostyce i leczeniu tego schorzenia. Z racji, że dieta antyhistaminowa jest dietą eliminacyjną, to warto zgłosić się także po pomoc do dietetyka, który bezpiecznie przeprowadzi nas przez cały proces.

Bibliografia:

1. Chimowicz J., Staszewska A., Mijas J., Kwiecien J. (2023). Nietolerancja histaminy -praktyczny przewodnik dla lekarza pediatry Histamine intolerance -practical guide for pediatricians.

2. Schnedl, W. J., & Enko, D. (2021). Histamine Intolerance Originates in the Gut. Nutrients, 13(4), 1262

3. Jochum Ch. Histamine Intolerance: Symptoms, Diagnosis, and Beyond Nutrients 2024, 16(8), 1219

4. https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/alergie-i-nietolerancje-pokarmowe/dieta-antyhistaminowa-czy-histamina-moze-szkodzic/