IBS - czym jest zespół jelita drażliwego?

Zespół jelita drażliwego - jak go zdiagnozować?

Zespół jelita drażliwego jest potocznie nazywany IBS (od ang. Irritable Bowel Syndrome) przez osoby, które (często niestety) mają z nim styczność. IBS cechuje nawracający ból brzucha, występujący uśredniając przez co najmniej jeden dzień w tygodniu w ciągu ostatnich trzech miesięcy. Ból ten jednocześnie charakteryzuje przynajmniej dwie z poniższych cech:

• ból jest związany z wypróżnieniem

• ból ten jest związany ze zmianą częstości wypróżnień

• ból ten jest związany ze zmianą konsystencji stolca (tzn. biegunką lub zaparciem)

Czasami można też usłyszeć pytanie “gdzie jest jelito drażliwe?”. Spieszymy więc z wyjaśnieniem, że jelito drażliwe nie jest osobną częścią organizmu. Jest jedynie nazwą opisanej wcześniej jednostki chorobowej, obecnej w obrębie jelita cienkiego, które jest u każdego człowieka.

IBS to zaburzenie czynnościowe układu pokarmowego - co to właściwie znaczy?

Chodzi o to, że objawy nie jest wywołane fizycznymi nieprawidłowościami, jak np. wrzody czy przepuklina. Przyczyna dolegliwości jest związana z czynnością, tzn. funkcjonowaniem układu trawiennego, przez co trudno ją uchwycić w badaniach. Z tego powodu, zwykle wykonuje się najpierw badania pod kątem dolegliwości, które dają podobne objawy jak IBS, ale jest je łatwiej zdiagnozować, jak np. celiakia czy choroby zapalne jelit. Dopiero gdy wszystko jest w porządku w ich obszarze, a objawy nadal występują, diagnozowane jest IBS. Dlatego mówi się, że zespół jelita drażliwego to “choroba z wykluczenia” - najpierw wyklucza się inne choroby. Warto też wspomnieć, że według najnowszych kryteriów diagnostycznych zaburzenia czynnościowe nazywane są zaburzeniami interakcji osi jelitowo-mózgowej. Jest to spowodowane, że ich przyczyna jest związana z zaburzeniami mikroflory jelitowej.

Jakie są rodzaje IBS? Jak się objawia? Przydatne aplikacje.

Zespół jelita drażliwego dzieli się na postać biegunkową, postać zaparciową, postać mieszaną i postać niesklasyfikowaną. Trzy pierwsze typy spełniają podstawowe kryteria diagnostyczne dla IBS wspomniane w pierwszym akapicie, ale różnią się dominującym rodzajem wypróżniania. Postać nieskwalifikowana nie wpisuje się w częstotliwość i rodzaj wypróżnienia w żaden z wcześniej wspomnianych typów.

Jak widać istotne dla diagnozy jest mieć dokładne informacje na temat tego jak często chodzi się do toalety i jaki jest wygląd jej zawartości. Dlatego, jeżeli wybierasz się do lekarza, najlepiej zacząć sobie to zapisywać. Można to robić tradycyjnie w zeszycie, ale są także specjalne aplikacje na telefon, np. Poopify (bezpłatna), gdzie wyświetlają się także statystyki z dłuższego czasu. Aplikacja ta ułatwia i uszczegóławia cały proces, ponieważ opiera się na Bristolskiej skali uformowania stolca używanej przez lekarzy oraz można tam zaznaczyć ilość, kolor, ból i wiele innych parametrów. Podobne opcje są też w aplikacji Monash University FODMAP Diet (płatna ok. 40-50 zł na zawsze). W tej aplikacji są także skale do oceny innych symptomów i zapisywania posiłków, a przydaje się ona bardziej na późniejszym etapie do stosowania diety zmniejszającej objawy IBS.

Skąd bierze się IBS?

Niestety póki co medycyna nie jest w stanie dobrze odpowiedzieć na to pytanie. Jest natomiast wiele teorii. Mówi się o wspomnianych wcześniej zaburzeniach osi mózg-jelito, czyli problemach z mikrobiotą jelitową i jej oddziaływaniem na resztę organizmu. Sugeruje się także, że IBS jest spowodowany nieprawidłowymi skurczami jelit. Czasami może się ono pojawić po przejściu poważnego zatrucia pokarmowego. Wiele osób z IBS równocześnie doświadcza nadmiernego stresu czy lęku, co prawdopodobnie pogarsza symptomy, ale niekoniecznie jest przyczyną zachorowania. Podejrzewana jest również nadwrażliwość nerwów jelita, przez co osoby z IBS mocniej odczuwają gazy i perystaltykę jelit.

Jak wyleczyć zespół jelita drażliwego?

Leki i suplementy

Występują metody farmakologiczne i niefarmakologiczne leczenia. Do tych drugich zalicza się zmianę stylu życia, modyfikację diety i psychoterapię. W zależności od postaci IBS, lekarz może dobrać lek zmniejszający zaparcia, biegunkę lub ból brzucha.

Powstają także badania szukające celowanych szczepów dobrych bakterii probiotycznych, które będą pomocne w IBS. Stosując dane probiotyki u pacjentów z jelitem drażliwym zaobserwowano ulgę w objawach np. zmniejszenie bólu i gazów. Jednak póki co nie ma na tyle dużo dobrej jakości badań, by tworzyć konkretne rekomendację dot. probiotyków dla ogółu pacjentów. W kwestii ewentualnego włączenia i doboru preparatu skonsultuj się z lekarzem gastrologiem.

Aktywność fizyczna

Warto pochylić się nad prowadzonym stylem życia. W obszarze ruchu najczęściej zalecane są lekkie, nie przeciążające formy ćwiczeń fizycznych, jak spacery czy joga. Polecamy jednak obserwować jak dana aktywność wpływa na objawy, bo istotne jest móc być aktywnym w taki sposób jaki się lubi i czuje się po tym dobrze. Regularny ruch pomaga perystaltyce się pobudzić i unormować, co jest szczególnie przydatne przy IBS o typie zaparciowym.

Odpoczynek, medytacja i zdrowie psychiczne

Zaleca się też zwrócenie uwagi na ilość relaksu i odpoczynku w codziennym życiu. Podstawą jest do tego odpowiednia ilość i jakość snu. Medytacja i uważność na co dzień potrafią poprawić symptomy IBS. Niestety osoby z jelitem drażliwym często także borykają się z zaburzeniami lękowo-depresyjnymi. Jeżeli podejrzewamy u siebie podobne objawy w obszarze zdrowia psychicznego, popracowanie nad nimi może być bardzo pomocne w uporaniu się z objawami jelita drażliwego. Jeżeli jest szansa, że rozmowa z bliskimi, psychologiem lub psychiatrą mogłaby Ci pomóc, warto spróbować.

Dieta

Modyfikacja diety często obejmuje przejście na dietę low-FODMAP i sprawdzenie czy nastąpiła poprawa. Dietę tę rozszerza się docelowo sprawdzając wszystkie grupy produktów. Robi się to w celu ustalenia składników pożywienia, które faktycznie powodują objawy i należy ograniczyć je na dłuższy czas. Więcej o tej diecie dowiesz się o niej w tym artykule. Możesz ją także zamówić w naszym cateringu tutaj.

Podsumowanie

Przede wszystkim warto upewnić się, że twoją przypadłością jest IBS przez przebadanie pod kątem innych jednostek chorobowych pod opieką dobrego lekarza specjalisty. Obserwuj i notuj swoje objawy, by zebrać kluczowe do tego celu informacje. W ten sposób, możliwe, że zaobserwujesz inne zależności między nasileniem objawów, a stylem życia. Postaraj się nie żyć w ciągłym biegu, dbaj o podstawy dobrego funkcjonowania organizmu jak sen, czas na relaks, aktywność fizyczną oraz dbanie o komfort psychiczny.

Bibliografia

1. A. Pietrzak, B. Skrzydło-Radomańska, A. Mulak. i wsp. Polskie Towarzystwo Gastroenterologii (2018). Rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne w zespole jelita nadwrażliwego.

2. A. Mulak, A. Smereka, L. Paradowski i wsp. (2016). Nowości i modyfikacje w Kryteriach Rzymskich IV’. Katedra i Klinika Gastroenterologii i Hepatologii, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich, Wrocław

3. A. Wald i wsp. (2023) Patient education: Irritable bowel syndrome. www.https://www.uptodate.com/contents/irritable-bowel-syndrome-beyond-the-basics#H2. Dostęp: 07.05.2024

4. M. Grzymisławski, M. Moszak (2022). Żywienie człowieka zdrowego i chorego. PWN. Rozdział: Żywienie w zaburzeniach czynnościowych układu pokarmowego; Jan Chojnacki, Ewa Walecka-Kapica, 240-263.

5. S. Sharma, S. Kumar, S. Sajjad i wps. (2023) Probiotics in Irritable Bowel Syndrome: A Review Article. Cureus.

6. G Konstantis, S. Efstathiou, C Pourzitaki i wsp. (2023). Efficacy and safety of probiotics in the treatment of irritable bowel syndrome: A systematic review and meta-analysis of randomised clinical trials using ROME IV criteria. Clin Nutr.

7. D. Nunan, T. Cai, AD Gardener i wps. (2022) Physical activity for treatment of irritable bowel syndrome. Cochrane Database Syst Rev.

8. CI Baboș, Leucuța DC, Dumitrașcu DL. i wsp. (2022). Meditation and Irritable Bowel Syndrome, a Systematic Review and Meta-Analysis. J Clin Med.