Dieta wątrobowa - co jeść przy chorej wątrobie?

Jakie funkcje pełni wątroba?

Wątroba jest jednym z najważniejszych organów w ciele człowieka i pełni mnóstwo kluczowych funkcji, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Warto więc o nią dbać, aby cieszyć się odpowiednim zdrowiem i samopoczuciem. Wątroba bierze udział między innymi w:

• detoksykacji organizmu i usuwaniu zbędnych produktów przemiany materii - oczyszczanie organizmu z toksyn oraz szkodliwych substancji jest jedną z najważniejszych funkcji wątroby, chroniącą organizm przed ich wpływem. Wątroba pozbywa się z organizmu między innymi metali ciężkich, alkoholu, amoniaku czy leków

• produkcji żółci - żółć wytwarzana przez wątrobę jest niezbędna do prawidłowego trawienia tłuszczy. Żółć magazynowana jest w woreczku żółciowym, a w trakcie trawienia uwalniana jest do jelit, gdzie pozwala rozbić tłuszcze na mniejsze cząsteczki

• metabolizmie białek, węglowodanów i tłuszczy - w wątrobie zachodzi mnóstwo przemian, między innymi węglowodany i białka przekształcane są w tłuszcze, tłuszcze rozkładane są do kwasów tłuszczowych, wytwarzany jest tu także cholesterol

• magazynowaniu witamin i minerałów - wątroba między innymi magazynuje witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E i K), witaminę b12 czy ferrytynę tzn. żelazo.

• magazynowaniu energii - wątroba magazynuje energię w postaci glikogenu, a kiedy organizm potrzebuje energii przekształca go w glukozę, którą uwalniana jest do krwi

Choroby wątroby - jakie sygnały mogą dawać?

Najczęściej występującymi chorobami wątroby jest alkoholowe i niealkoholowe stłuszczenie wątroby. Jak nazwa wskazuje alkoholowe stłuszczenie wątroby powstaje w wyniku spożywania alkoholu, natomiast niealkoholowe zależy od innych czynników niż alkohol. Obie choroby mają bardzo podobny przebieg.

Stłuszczenie wątroby oznacza stan, w którym w komórkach wątroby (tzw. hepatocytach) gromadzi się tłuszcz. Prowadzi to często do zapalenia, a następnie marskości wątroby, czyli nieodwracalnego uszkodzenia komórek wątroby.

Zaburzenia wątroby mogą objawiać się na wiele różnych sposobów, ale najczęściej niestety nie dają żadnych oznak. Do najczęstszych sygnałów mogących sugerować problemy z wątrobą należą:

• żółte zabarwienie skóry i oczu (żółtaczka)

• ból w prawym podżebrzu

• utrata apetytu, nudności, wymioty

• przewlekłe zmęczenie, problemy ze snem

• problemy trawienne jak wzdęcia, biegunki, zaparcia

Ze względu na częsty brak objawów nieprawidłowej pracy wątroby niezmiernie ważne jest wykonywanie regularnych badań wątroby.

Raz w roku warto jest wykonać tak zwane próby wątrobowe (ALT, AST, GGTP, bilirubina), co pozwoli na wczesne wykrycie choroby i uniknięcie uszkodzeń tego organu, które często bywają niestety nieodwracalne.

Co szkodzi wątrobie?

Wątroba to organ, który w dzisiejszych czasach często jest narażony na obciążenie przez niewłaściwy styl życia, niezdrową dietę oraz nadmierne spożywanie alkoholu. Alkohol jest jednym z najważniejszych czynników obciążających wątrobę - spożywanie go nawet w niewielkich ilościach i tylko raz na jakiś czas, mimo wszystko zwiększa ryzyko chorób wątroby.

Chociaż problemy z wątrobą najczęściej kojarzymy z nadmiernym spożyciem alkoholu, to w rzeczywistości mogą one dotyczyć także osób, które wcale alkoholu nie piją. Istnieje wiele innych czynników, które również mogą prowadzić do uszkodzenia wątroby i rozwoju jej chorób. Wśród takich przyczyn najczęściej wymienia się nadmierną masę ciała i cukrzycę typu 2 - stłuszczenie wątroby stwierdza się nawet u 70% osób otyłych i 70% pacjentów z cukrzycą! Dodatkowo ryzyko zwiększać mogą także inne choroby metaboliczne, brak aktywności fizycznej, nieprawidłowa dieta, zakażenia wirusowe oraz podeszły wiek.

Dieta na wątrobę

W schorzeniach wątroby stosuje się dietę lekkostrawną z ograniczeniem tłuszczu - potocznie nazywa się ją po prostu dietą wątrobową. W schorzeniach wątroby powinniśmy także unikać cukrów prostych. Ponadto, w przypadku problemów z wątrobą warto zrezygnować ze smażenia - lepszymi metodami obróbki termicznej będą pieczenie, gotowanie w wodzie i na parze. Głównym celem diety jest odciążenie wątroby, jej regeneracja oraz poprawa funkcji.

Schorzenia wątroby mogą mieć różny przebieg, dlatego dieta powinna być dopasowana indywidualnie do potrzeb danej osoby. Ważne jest, aby wprowadzić do jadłospisu produkty wspierające funkcjonowanie wątroby, jednocześnie eliminując te, które mogą ją obciążać i utrudniać jej regenerację.

W chorobach wątroby zaleca się eliminację produktów wysokotłuszczowych i ciężkostrawnych, można tutaj wymienić:

• żywność przetworzona, fast food, słodycze, słone przekąski, gotowe dania, konserwy

• tłuste mięsa jak wołowina, tłusta wieprzowina, baranina, kaczka, boczek, dziczyzna oraz tłuste wędliny

• żółtka jaj w nadmiarze

• nabiał wysokotłuszczowy w nadmiernej ilości

• olej kokosowy i tłuszcze w postaci śmietany, smalcu, margaryn utwardzanych

• ostre przyprawy

• alkohol

Zaleca się natomiast wprowadzenie produktów bogatych w białko, węglowodany złożone i błonnik pokarmowy, a także takich o działaniu przeciwzapalnym. Dieta powinna więc bazować na:

• chudym mięsie, rybach, owocach morza

• chudym nabiale, odtłuszczonym mleku

• warzywach i owocach, najlepiej niskocukrowych jak truskawki, maliny, borówki, cytrusy

• pełnoziarnistych produktach zbożowych

• zdrowych tłuszczach roślinnych jak oliwa z oliwek (uważając na ich ilość)

Warto obserwować swoje samopoczucie po spożyciu surowych warzyw i owoców, strączków, warzyw kapustnych oraz produktów pełnoziarnistych, ponieważ część osób może niestety źle je tolerować z racji na pogorszone trawienie. Dobrze wtedy włączyć do jadłospisu warzywa i owoce w formie gotowanej, blendowanej lub duszonej, a produkty zbożowe uwzględnić w formie drobnoziarnistych kasz czy pieczywa graham. Zaleca się także spożywanie pięciu mniejszych posiłków w regularnych odstępach czasu, co jest lepiej tolerowane niż na przykład trzy większe posiłki dziennie. Równie ważnym aspektem leczenia jest zapewnienie odpowiedniej ilości snu (co najmniej 7-8 godzin dziennie), co wspomaga regenerację organizmu (w tym wątroby) oraz odpowiednie nawadnianie się.

W przypadku nadmiernej masy ciała kluczowe będzie wprowadzenie deficytu kalorycznego, co pomoże osiągnąć odpowiednią wagę i zmniejszyć obciążenie wątroby. Nie należy jednak stosować bardzo rygorystycznej obniżki kalorycznej, ponieważ może to jeszcze gorzej wpłynąć na stan wątroby. Przy chorobach wątroby polecamy wypróbować naszą dietę lekkostrawną Light o odpowiedniej kaloryczności, nacelowanej na odchudzanie jeżeli jest taka potrzeba.

Z racji, że choroby wątroby są poważnymi schorzeniami o różnym stopniu nasilenia, a zalecana dieta eliminuje wiele produktów, przez co może prowadzić do niedoborów pokarmowych, to warto zwrócić się po pomoc do specjalisty w tym temacie - najlepiej do hepatologa oraz doświadczonego dietetyka. Działając samodzielnie możemy niestety wyrządzić sobie jeszcze większą krzywdę.

Bibliografia:

1. Grzymisławski, M. (2018). Współczesne terapie niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby.

2. https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/gdy-choruje-watroba/#choroba-stluszczeniowa-watroby----dowiedz-sie-wiecej

3. Kargulewicz, A., Stankowiak-Kulpa, H., & Grzymisławski, M. (2014). Dietary recommendations for patients with nonalcoholic fatty liver disease. Przeglad gastroenterologiczny, 9(1), 18–23.